Từ một cậu ấm nhưng sau một biến cố của cuộc đời, Nguyễn Trần Bạt đã phải đi bán nước chè dạo ở Ga Hàng Cỏ lúc mới 7 tuổi. Nhưng mấy chục năm sau, cậu bé ấy đã trở thành người chuyên cung cấp dịch vụ cho các tập đoàn đa quốc gia. Hiện ông Bạt là Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc của Invest Consult Group với doanh thu hàng triệu USD mỗi năm.
Phải giải phóng mình khỏi sự nghèo khổ, ngu dốt, tầm thường
Ông
đã từng trải qua những giai đoạn khó khăn trong cuộc đời, thậm chí có
lúc đã phải mất đứa con gái vì không đủ tiền chữa bệnh cho con... Những
năm tháng khốn khó ấy có ý nghĩa như thế nào đối với ông?
Tôi
ở Nghệ An ra Hà Nội năm lên 9 tuổi. Trước cách mạng, ông nội tôi là địa
chủ, ông ngoại tôi cũng là địa chủ. Lúc còn thanh niên, bố tôi học ở Hà
Nội và đỗ tú tài.
Bố
tôi vào Đảng từ những năm 1940, nhưng sau đó phải tạm dừng sinh hoạt
Đảng cho đến năm 1960 vì là con địa chủ. Những bế tắc trong đời sống
chính trị của bố, làm cho mẹ tôi phải đi ra Hà Nội để tìm lối thoát cả
vật chất lẫn tinh thần, và tôi cũng theo mẹ ra đi từ năm 9 tuổi.Gia đình
tôi lúc bấy giờ rất khốn khó. Bố tôi là một ông tú mà phải đi bán thuốc
lá dạo, tôi thì bán nước chè ở Ga Hàng Cỏ (Hà Nội), cả nhà tôi đều phải
làm như thế cả.Tôi từ một cậu ấm đã trở thành một đứa trẻ nghèo, ra
đường lao động để kiếm sống. Cái đấy có lợi hay có hại tùy theo cách
đánh giá, nhưng với tôi nỗi đau khổ ấy là một thực tế giày vò trong
nhiều năm tháng.
Được biết ông vừa mới hoàn thành một quyển sách được đặt tên là “Tự do”?
Tôi
xem nghèo khổ là một trong những yếu tố làm mất tự do của đời sống của
con người. Rất đáng buồn là xã hội chúng ta có một thời kỳ rất dài thi
vị hóa sự nghèo khổ và kỳ thị sự giàu có như một đối tượng vô đạo.Người
ta chỉ tìm thấy sự xấu xa ở những người giàu có và chỉ nhìn thấy đạo đức
ở những kẻ nghèo khổ. Những định kiến như thế kéo lùi chúng ta bao
nhiêu năm.Cần phải phá bỏ quan niệm như thế. Người giàu vẫn phải có đạo
đức, phải làm thế nào để giàu có trong đức hạnh của mình, cái đấy là rất
quan trọng.Có một số kẻ trước đây nghèo khó bây giờ có tiền rồi thì cho
con mua ô tô, mua xe máy @, SH..., nhìn những ví dụ như vậy tôi rất
thương. Những con người nghèo khó về vật chất đang biến dần thành những
người nghèo khó về mặt tâm hồn, đến mức ngay cả khi không còn nghèo khó
về mặt vật chất nữa thì sự nghèo khó về mặt tâm hồn vẫn tiếp tục ám ảnh
cuộc đời họ.Còn tôi ý thức sự nghèo khó về mặt vật chất và phấn đấu để
thoát khỏi nó, nhưng tôi vẫn tâm niệm phải giữ nguyên được những giá trị
khác.
Ông quan niệm thế nào về tiền bạc?
Tôi
cho rằng sự giàu có là một tất yếu mà con người phải phấn đấu. Mỗi một
con người phải phấn đấu để có nhiều thứ, trong đó quan trọng nhất là
phấn đấu để giải phóng mình ra khỏi sự nghèo khổ, phấn đấu để giải phóng
mình ra khỏi sự ngu dốt và phấn đấu để giải phóng mình ra khỏi sự tầm
thường.Đấy chính là ba cái nấc để mô tả lộ trình phấn đấu của con người.
Có thể có người làm dần từng bước, có thể làm song song cả ba việc hoặc
hai việc.
Ông
đã cho ra đời 3 cuốn sách mang tính suy tưởng triết học. Ông viết sách
vì muốn đưa cuộc đời vào sách, đưa sách vào cuộc đời hay vì một sự thôi
thúc nào đó?
Tôi
là một người không thiếu tiền, nhưng tôi yêu cuộc đời giống như một
người bạn nghèo, tôi yêu cả nhược điểm của nó. Ai đó có thể căm thù,
ghét bỏ, phê phán người nọ, người kia, nhưng ở tôi không có điều ấy.Tôi
yêu cuộc đời một cách chân thật, yêu cả khuyết tật, nhược điểm của nó.
Nền kinh tế bao cấp đối với tôi có những khía cạnh khó khăn, khổ sở
nhưng cũng có cả những khía cạnh trìu mến, vì nền kinh tế bao cấp chứa
đựng rất nhiều kỷ niệm tinh thần của tôi.Đi thanh niên xung phong, đi bộ
đội, rồi những vấp váp trong cuộc đời có thể để lại cho tôi những vết
sẹo, nhưng tôi xem những vết sẹo ấy như những kỷ niệm về một thời ấu
trẻ.Tôi chưa bao giờ căm thù nó cả. Tôi viết sách là để thể hiện tình
yêu của tôi đối với cuộc sống, để góp một phần nho nhỏ của tôi vào sự
hợp lý hóa đời sống tinh thần của con người và tôi làm việc ấy một cách
yên lặng, một cách âm thầm.
Lập Công ty để “phiên dịch” cho hai hệ thống kinh tế
Con đường doanh nhân của ông được hình thành như thế nào?
Từ
những thay đổi của thời cuộc vào cuối thập niên 80 của thế kỷ trước,
khi Liên Xô và Đông Âu tan rã, tôi đã đi đến suy nghĩ rằng chúng ta phải
mở cửa. Khi đó, sẽ có hai cộng đồng người gặp nhau, ở mức độ nhất định
chúng ta chưa biết gì về ngoại thương, về ngân hàng…, còn những người
nước ngoài thì biết tất cả nhưng chưa biết gì về xã hội Việt Nam.Hai
cộng đồng người ấy gặp nhau sẽ cần người “phiên dịch”. Cty Invest
Consult Group ra đời để đóng vai trò người “phiên dịch”, và tôi kiếm
tiền bằng việc “phiên dịch” sự khác biệt giữa hai hệ thống kinh tế,
chính trị, xã hội, giữa phương Tây phát triển và Việt Nam đang đi tìm
con đường phát triển.Đến bây giờ vai trò ấy vẫn chưa hết, tuy nhiên, sự
“phiên dịch” được tập trung vào những đối tượng tinh tế hơn, phức tạp
hơn và trên những khía cạnh phong phú hơn.
Ông đã gặp những khó khăn gì khi đóng vai trò “phiên dịch” cho hai hệ thống đó?
Xã
hội chúng ta là xã hội sùng bái công nghiệp, vì thế tất cả các đối
tượng phi công nghiệp đều bị ngờ vực và tôi bị ngờ vực là đương nhiên.
Tôi có nghĩa vụ phải giải thích với xã hội, giải thích với các nhà lãnh
đạo rằng cái mà chúng tôi làm là cái mà xã hội cần.Năm 1989, tôi có tổ
chức một cuộc hội thảo tại thành phố Hồ Chí Minh về xây dựng thị trường
tài chính và thị trường chứng khoán Việt Nam. Sau đó, tôi đã được gọi
lên để chất vấn và chịu kỷ luật về việc truyền bá những khái niệm “nhạy
cảm”... Xã hội chúng ta đã từng có một thời với những chuyện như thế.
Chúng ta chưa có văn hóa doanh nhân
Là một doanh nhân thành đạt, ông nhận xét gì về doanh nhân và văn hóa doanh nhân ở Việt Nam hiện nay?
Hình
ảnh của doanh nhân Việt Nam đang hình thành và rõ nét dần cùng với hình
ảnh nền kinh tế Việt Nam, cho nên, chúng ta cùng xây dựng các đường nét
phác thảo chứ không nên vẽ các ví dụ cụ thể để cố định hóa nhận thức
của thế hệ trẻ về cái gọi là doanh nhân.Tại sao tôi lại nói như vậy? Bởi
vì, theo tôi, có đến 70-80% các doanh nhân Việt Nam vẫn kiếm lợi dựa
vào việc khai thác các mặt hạn chế của thể chế của chúng ta về kinh tế.
Chúng ta chưa có văn hóa doanh nhân. Xã hội chúng ta mới bắt đầu những
bước chập chững đầu tiên để xây dựng một cộng đồng doanh nhân.Văn hóa
doanh nhân là những đặc trưng được kết tinh bởi kinh nghiệm hoạt động
của doanh nhân, chúng ta mới bắt đầu những bước đầu tiên, chúng ta chưa
có nền văn hóa như vậy. Chúng ta không nên nêu vấn đề ấy để cưỡng bức
xây dựng một nền văn hóa doanh nhân. Văn hóa doanh nhân sẽ đến cùng với
sự hình thành của nền kinh tế.
Việt Nam hội nhập vào WTO mà chưa có văn hóa doanh nhân, liệu có đáng lo, thưa ông?
Không!
3/4 hay 4/5 nhân loại đều gia nhập WTO và đều ngẩn ngơ như người Việt
cả nhưng có ai chết đâu. Tại sao chúng ta lo lắng? Chúng ta tưởng rằng
chúng ta là anh hùng, chúng ta vĩ đại, chúng ta sợ mất tiếng, chúng ta
sợ lép vế nhưng chúng ta cũng giống như thiên hạ thôi, chúng ta sẽ phát
triển cùng thiên hạ. Không cần phải lo chuyện chúng ta vào WTO mà chưa
có văn hóa doanh nhân.
Xin cảm ơn ông.
(Theo Tiền Phong Chủ Nhật)
Nguyễn Trần Bạt sinh năm 1946.
Quê quán: Hưng Nguyên, Nghệ An.
Ông là nhà sáng lập InvestConsult Group và hiện là Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty này. Ông tham gia viết nhiều sách và báo, các tác phẩm của ông được đánh giá rất cao.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét